پروپاگند و تأثیرات آن بالای افکار عامه

کابل

نویسنده: شکیب احمد نظری

دیر زمانیست که این واژه میان ما و شما شاید زیاد رد و بدل شود حتا در خانه، بعضی مواقع با شوخی می خواهیم بعضی را اذیت کنیم که در پاسخ می یابیم که پروپاگند مکن او بچه!، اما یک لحظه صبر کنید! این پروپاگند چیست؟ چه تاثیری بالای افکار عامه دارد؟ ما چقدر شکار پروپاگند شده ایم؟ آیا زندگی ما پر از پروپاگند است؟ و ….

قسمی که در نوشته­یی قبلی خود از انواع تبلیغات یاد کرده بودم که یک نوع آن، تبلیغات سیاه است. از این ژانر تبلیغی به اهداف متفاوت چون تجاری، فرهنگی، آموزشی، سیاسی، اقتصادی و حتا استخباراتی استفاده می شود و حتا بعضی از آنها از این نوع تبلیغات شان در نظریات و سخنرانی های شان استفاده می کنند تا در عالم سیاست برای ماندن در قدرت، این تبلیغات حفظ شان کند. این موضع است که بیشترین کاربرد و استفاده پروپاگند در رسانه­های همگانی مشمول دیداری، شنیداری، چاپی و آنلاین و رسانه­های اجتماعی، پروپاگند را در خور مخاطبان قرار می دهند. البته در رسانه­های همگانی تا حد ممکن تلاش می شود که تبلیغات سیاه در خور مخاطبان قرار نگیرد اما محال است، چون در سال های پسین خبر درگذشت مارشال محمد قسیم فهیم معاون نخست رییس جمهور وقت دست به دست می شد و حتا رسانه های درجه اول کشور نیز آنرا پوشش دادند که از اثر بیماری آقای فهیم درگذشت تا اینکه آقای فهیم در یک نوار تصویری برای همگان بیان کرد که من هنوز زنده ام.

به همین طور مباحث دیگری وجود دارد که رسانه­های همگانی نیز شکار پروپاگند شدند و در اندک زمانی دانستند که آله دست قرار گرفتند. اکنون نوبت به رسانه­های اجتماعی قرار گرفته است چون به قول بعضی از اساتید خبرنگاری رسانه­های همگانی جز از رسانه­های شتاب زده به شمار آید و بیشترین کاربران را در سطح جهان داراست. این نوع از رسانه­ها بدون اینکه درک کنند خیلی عمیق شکار پروپاگند می شوند و به مخاطبان شان اطلاعات/ معلومات گمراه کننده را عرضه می کند. این ژانر اطلاعاتی خیلی ساده می تواند استفاده شود و با اندک پرداخت پول می تواند به بیشترین مخاطبان در سراسر دنیا و یا هم در یک محدوده خاص جغرافیایی انتشار یابد.

این وسیله ارتباطی خیلی ساده به نظر می رسد اما جز از بهترین وسیله­یی است که به مخاطبان دسترسی پیدا کرد و نوعیت ارتباط اش نیز دو سویه است چون بعد از انتشار می توان واکنش و دیدگاه­های مخاطبان را نیز درک کرد.

تبلیغات سیاه و یا پروپاگند چیست؟

پروپاگند در فرهنگ لغات عمید آمده است که: “]فر[ Propaganda تبلیغ، ترویج، کوشش برای ترویج مرام و مسلک، هر اقدامی که برای رواج دادن عقیده و مرام یا به فروش رساندن کالایی به عمل بیاورند.”

ریاچار نیلسن، استاد ژورنالیزم/ خبرنگاری در دانشگاه لوئیزیانا امریکا در سال 1966 میلادی از تبلیغات سیاه (پروپاگند) چنین تعریفی کرد: “تمرکز بر یک تأکید سیستماتیک که تلاش دارد احساسات، عملکرد، نظریات و رفتار یک گروه خاص از مردم را برای اهداف سیاسی و تجارتی هدف قرار دهد.”

البته از دید نویسنده، پروپاگند سبب انتقال معلومات و اطلاعات ساختگی و دروغینی است که حقایق را همیشه پنهان کرده و برای مخاطب یک شیء عجیب و غریب داده می شود تا مورد قبول وی قرار گیرد. در این میان، سازندگان تبلیغات سیاه تلاش می کنند تا مخاطبان از طریق وسایل ارتباط جمعی و با درک احساسات مخاطبان و استفاده از احساسات آنها، آنها را کنترول و به جهت خاص رهنمایی کنند. باید خاطر نشان ساخت که رسانه های جمعی و اجتماعی بیشترین خوراک پروپاگند است تا با استفاده از این ابزار، خیلی راحت اذهان عامه هدف قرار داد و با یک تیر دو هدف شکار شود (انتقال زود و مصرف کم).

نویسنده های که در مورد پروپاگند مطالعاتی داشتند، نگاشته اند که معمولن مخاطبان با دو نوع پروپاگند رو به رو می شوند:

یک: پروپاگند نرم؛ جز از یک سخنرانی، اعلان ها در رسانه های جمعی و اجتماعی…. که باعث شود با دیدن/ شنیدن آن دیدگاه و باور مخاطب تغییر کند، به آن حس وابسته گی ایجاد شود و از طرفی هم به آن سوق داده شود. البته در پروپاگند نرم تبلیغات شکلی طراحی می شود که شعار (سلوگن) و روایت خلق شده مستقیم بر ذهن مخاطب تأثیر بگذارد.

دو: پروپاگند های سیاسی و نظامی (خشن)؛ در این نوع تبلیغات، بیشترین کوشش به خرچ داده می شود تا با تبلیغات متفاوت در شما احساس خوشی، خفه و حتا درد را خلق کنند. پروپاگندیست های سیاسی و نظامی که شامل دولت و مخالفان دولت نیز می شود، با توجه به اوضاع حاکم در محیط معلوماتی، فضا های خالی ذهن مخاطبان را هدف قرار می دهد و اذهان عامه را به نفع خودشان مدیریت کنند.

البته با جستجو کردن در جستجوگر ها (Online Browsers) شبکه های انترنتی به بهترین پروپاگند های زمان پیش از ما و اکنون خواهیم دست یافت که چند نمونه خدمت شما تقدیم است: “کشور ما تحت تهدید قرار داد”، “ما چاره­ی جز این نداشته ایم”، در دفاع از وطن باید خود را قربان کرد” یا “ما تحت تهاجم دشمن قرار داریم.” و …. البته این پروپاگند ها بیشتر مربوط به کوریای شمالی می شود که در پروپاگند های شان بر ضد امریکا چنین شعار می دادند و احساسات مخاطبان شان را با زمان بندی دقیق و نایل آمدن به هدف شان، مدیریت خوبی کردند.

در این میان شماری از دانشمندان پروپاگند را گونه­ای از علم ارتباطات می دانند که در آن اطلاعات/ معلومات هماهنگ و جهت دار برای بسیج افکار عمومی از طریق تبلیغات سیاسی و غیر سیاسی پخش و فرستاده می شود. تبلیغات سیاسی شکلی از ارتباط است که هدف آن نفوذ بر گرایش یک جمع به موضوع دلیل دلخواه پیش تعیین شده سیاسی است.

ادامه دارد…