مبادله جان کودکان افغانستانی در بدل نان در جنگ سوریه

کابل – پیشگو

شبکه ایران ویر در نشریه روز سه شنبه ۲۴ مارچ ۲۰۱۹ خود تحت نام چگونه به اعزام کودکان به جنگ سوریه اعتراض کنیم مقاله ای را منتشر نموده است و در مورد فرستادن کودکان افغانستانی و ایرانی زیر سن پرده برداشته است، همچنان ایران ویر که یک نشریه حقوق بشری در ایران است از تمامی والدین در افغانستان و ایران خواسته است تا فرزندان شان را بنام دین و مذهب در جنگ سوریه تشویق نکنند،

در متن گزارش این نشریه چنین آمده است: نشریه با وجود درخواست‌ نهادهای حقوق بشری از دولت ایران برای متوقف کردن اعزام کودکانافغانستانی های  مهاجر و کودکان ایرانی به خاک سوریه برای جنگیدن، هنوز جمهوری اسلامی در روندی غیرقانونی و مغایر با کنوانسیون جهانی حقوق کودک، آنها را به سوریه میفرستد.

صداوسیما در آذر ۱۳۹۶، ویدیوی جنجال‌برانگیزی از نوجوانی اهل مازندران به عنوان «مدافع حرم» پخش کرد که برای جنگ به سوریه رفته بود. در این ویدیو، کودک رو به دوربین خود را «امیرمهدی» و ۱۳ ساله از مازندران معرفی کرد که آرزو و افتخارش «شهادت» است. کسی که پشت به دوربین بود هم او را با افتخار «کوچک‌ترین مدافع حرم» ایران در سوریه می‌نامید. در واقع، این یک تبلیغ مستقیم برای ارسال کودکان ایرانی به سوریه بود.

حکومت جمهوری اسلامی ایران پس از جنگ هشت ساله با عراق نیز سیاست جذب کودکان و نوجوانان را به عنوان نیروی بسیج ادامه داد؛ کودکانی که ابتدا کارشان فعالیت در مساجد و هیات‌های مذهبی و پایگاه‌های بسیج تعریف شد اما در جریان حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، بسیاری از این کودکان و نوجوانان اسلحه به دست در خیابان‎ها دیده شدند. چند سال بعد نیز آن‎ها را روانه جنگ در خاک سوریه کردند. حالا نشانه‌هایی از اعزام کودکان و نوجوانان بسیجی و کودکان مهاجر افغانستانی در ایران به جنگ سوریه وجود دارد. آن‌ها با نام «مدافعان حرم» و یا عضو «لشکر فاطمیون» به سوریه فرستاده شده‏اند.

«سازمان دیده‌بان حقوق بشر» برای اولین بار در اول مهر ۱۳۹۶ در بیانیه‌ای به صراحت از نقش سپاه پاسداران ایران در انتقال کودکان زیر ۱۸ سال افغان به جنگ در سوریه خبر داد. این سازمان اعزام کودکان زیر ۱۵ سال را به جنگ، «جنایت جنگی» عنوان کرد. دیده‏بان حقوق بشر با بررسی تصاویر سنگ قبرها در گورستان‌های محل دفن کشته‌شدگان جنگ سوریه در ایران، اعلام کرده بود دست‌کم هشت مهاجر افغان زیر ۱۸ سال در آن قسمت دفن شده که همگی در سوریه کشته شده‌اند.

در این بیانیه آمده بود: «مقام‌های ایران باید به جای به دام انداختن نوجوانان پناه‎جو و مهاجر آسیب‌پذیر افغانستانی، از تمام کودکان و نوجوانان حمایت و کسانی را که مسوول به کار گرفتن کودکان و نوجوانان افغانستانی در جنگ هستند، مجازات کنند.»

با این حال، «بهرام قاسمی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با تکذیب گزارش سازمان دیده‌ بان حقوق بشر، گفت: «اگر افرادی از اتباع افغانستان در سوریه حضور داشتند و اقداماتی انجام دادند، ربطی به دولت ایران ندارد و این موضوع از اساس غلط است.»

۱۰ روز پس از انتشار بیانیه دیده‌بان حقوق بشر، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۶ با تایید اعزام شماری از کودکان مهاجر افغانستان در ایران به سوریه برای جنگیدن، گفت آنها با «فشار و تطمیع» مجبور به فعالیت‌های مغایر اصول بین‌المللی می‌شوند.
«احمد شکیب مستغنی» در گفت‌وگویی با سایت «بی‌بی‌سی فارسی»، توضح داد پاسخ مقامات ایران تا آن زمان این بوده که مشارکت پناه‎جویان افغانستان در جنگ سوریه داوطلبانه بوده است.

این مقام وزارت خارجه افغانستان گفت آنها پس از انتشار گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر، از دولت ایران خواسته‎اند تا مانع شرکت مهاجران افغانستان در جنگ سوریه شود.

با این حال، « ایران ویر » بیش از یک سال بعد، در دی ۱۳۹۷، داستانی از کودک ۱۵ ساله مهاجر افغانستان در ایران منتشر کرد که به بهانه کار در داخل حرم، به سوریه فرستاده شده اما زمانی که به آن‏جا رسیده، متوجه شده بود باید در مقابله با «داعش» بجنگد. در بخشی از این مطلب آمده است که او به همراه ۲۰۰ جوان مهاجر افغانستانی دیگر توسط سپاه پاسداران از حرم آیت‌الله خمینی به یک مرکز آموزش نظامی در ورامین تهران منتقل می‌شوند و در آن جا کار با سلاح و تاکتیکهای نظامی را یاد می‌گیرند. دوره آموزشی آن‏ها فقط ۲۰ روز بوده است، او هشت ماه در لشکر فاطمیون در مقابل داعش می‌جنگد و بعد وقتی متوجه میشود اعطای کارت اقامت در ایران برای جنگ‎جویان لشکر فاطمیون فقط وعده است، با یک مرخصی به افغانستان برمیگردد. اما پس از چند ماه، به دلیل نبود کار در افغانستان، دوباره قاچاقی وارد مرز ایران شده و به کارهای روز مزد مشغول است.

لشکر فاطمیون به عنوان یک نیروی شبه نظامی وابسته به سپاه پاسداران، متشکل از ایرانیان و شیعیان افغانستان است که از سال ۱۳۹۲ برای جنگ با نیروی داعش به خاک سوریه اعزام میشوند. آن‏ها وظیفه خود را دفاع از جهان اسلام می‌دانند.

طبق گزارشهای منتشر شده، سپاه پاسداران مستقیما به خیلی از افغانستانی‌ هایی که غیرقانونی وارد ایران شده‎اند، پیشنهاد میدهد یا جنگ در سوریه یا دیپورت به افغانستان را انتخاب کنند. بسیاری از آنها جنگیدن را به امید زنده ماندن و برگشتن به ایران برای آغازی تازه انتخاب میکنند. به آنها پیشنهادی ملایمتر با قول حقوق مناسب و اجازه اقامت به شرط جنگیدن نیز داده میشود؛ مبادله جان در مقابل نان. آنها کودکانی هستند که دست‌شان به هیچ جا بند نیست، غیرقانونی وارد ایران شده‌اند و شناسنامه و کارت اقامت هم ندارند.

اعزام کودکان زیر ۱۸ سال به جنگ سوریه از سوی سپاه پاسداران در شرایطی ادامه دارد که هنوز از سال ۱۳۸۹ تاکنون «پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد مداخله کودکان در منازعات مسلحانه» در مجلس شورای اسلامی به دلیل کارشکنی‌های مخالفان به تصویب نرسیده است.

ایران در سال ۱۳۷۲ به کنوانسیون حقوق کودک با حق شرط پیوست. در سال ۱۳۸۹، پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد مداخله کودکان در منازعات مسلحانه نیز از سوی وزیر امور خارجه ایران در حاشیه اجلاس سازمان ملل متحد امضا شد اما شش سال طول کشید که این پروتکل در سال ۱۳۹۵ به امضای «حسن روحانی»، رییس جمهوری ایران برسد. پس از آن، به شکل لایحه به مجلس برای تصویب تحویل داده شد اما از سال ۱۳۹۵ تاکنون با کارشکنی‌های مخالفان، هنوز این لایحه به تصویب نرسیده است.

کشورهای که این پروتکل اختیاری را تایید کنند، موظف هستند از اعزام افراد زیر ۱۸ سال به میدان جنگ خودداری کنند و سربازان زیر ۱۸ سال در صورت شناسایی، بلافاصله از خدمت در نیروی مسلح خارج شوند. همچنین گروه‌های مسلح خارج از شمول نیروهای مسلح ملی، مطلقا و تحت هیچ شرایطی نباید افراد زیر ۱۸ سال را در مناقشات مسلحانه به خدمت بگیرند.

طبق تبصره ۳ ماده ۳ این پروتکل، اگر کشورهای عضو قصد استفاده از کودکان ۱۵ تا ۱۸ سال را در نیروهای مسلح (به شرط عدم استفاده از آنها در جنگ) دارند، باید حضورشان داوطلبانه باشد.

بیش از ۱۷۰ کشور این پروتکل اختیاری را پذیرفته‌اند اما ایران یکی از کشورهایی است که اگرچه آن را امضا کرده اما هنوز تصویبش نکرده است. یکی از ادله های مخالفان برای تصویب این پروتکل، روایات و احادیث اسلامی است که در دفاع هیچ حد و حدود سنی قطعی را قائل نشده‌اند.

«غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی»، نماینده مجلس و یکی از مخالفان تصویب این پروتکل در شهریور ۱۳۹۵ گفته بود پیوستن به این پروتکل به معنای تحت فشار قرار دادن سپاه و محدودیت‌های بیش‎تر بر نیروهای مسلح است، او گفته بود کشورهای غربی و امریکا با این پروتکل میخواهند به ایران فشار بیاورند.

مسوول فریب کودکان با وعده‌های رنگی و قاچاق آنها به سوریه برای جنگیدن، دولت جمهوری اسلامی، ارگان بسیج و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است،  با این حال، هیچکدام از این مقامات و نهادها تاکنون پاسخ روشنی نسبت به اتهاماتی که به آنها در این زمینه وارد شده، نداده‌اند.

موسی برزین خلیفه ‌لو»، وکیل و مشاور «ایران‏وایر» درباره اقداماتی که سازمان‌های بین‌المللی به غیر از بیانیه دادن می‌توانند علیه ایران در به کارگیری کودکان در جنگ انجام دهند، می‎گوید: «متاسفانه کار دیگری جز بیانیه دادن نمشود انجام داد. چون این جرایم جزو جرایم داخلی هستند و ما هنوز در دنیا مرجع بین‌اللملی برای جرم‌های داخلی نداریم. متاسفانه ایران عضو دیوان بین‌المللی کیفری هم نیست که از این طریق بتوان آن را محاکمه کرد. فقط سازمان ملل و کمیسیونهای حقوق بشری می‌توانند در این رابطه گزارش‌هایی را تهیه و ایران را موظف به پاسخگویی کنند ولی جز این کار، عمل دیگری از نظر قانونی امکا‌پذیر نیست.»

او در پاسخ به این سوال که چرا خانواده کودکان افغانستانی در ایران به وزارت دادگستری علیه این سوءاستفاده شکایت نمی‌کنند، می‌گوید: «خیلی از این افراد اجازه اقامت در ایران را ندارند، اینها اگر حتی بخواهند سراغ فرزند گ‎شده‌ خود را در سوریه از دولت ایران بگیرند، به محض ورود به دادگاه، باید بگویند اقامت قانونی ندارند که پس از آن مجبور به خروج از کشور می‌شوند. قضیه دیگر، بار اثباتی ادعای آنها است. وقتی خانواده‌ای ادعا می‌کند فرزندش را با فریب برده‌اند، اگر سندی برای آن نداشته باشد، پیگیری‌ غیرممکن نیست اما مشکل است. قضیه مهمتر ‌این است که متولی جنگ در سوریه، سپاه پاسداران است و به آن لقب “دفاع از حرم” داده است. در این شکل، خانواده شاکی باید در مقابل سپاه قرار گیرد که چرا بچه‌اش را به جنگ برده است؛ به ویژه که از نظر قانونی سپاه اجازه به کاری گیری نیروی خارجی را ندارد.

اما طبیعتا هم ما میدانیم و هم خانواده‌ها که ارگان قدرتمند و رسمی سپاه حتما با ادله‌های قانونی می‌تواند راه گریزی از این شکایت‌ها پیدا کند.»

بسیاری از خانواده‌ها که فرزندان خود را برای جنگ در سوریه در اختیار سپاه قرار می‌دهند، یا از نظر اعتقادی ایمان به کارشان دارند و یا نیاز مالی داشته و به ناچار فرزند خود را در ازای حقوق ماهیانه و یا اجازه تحصیل و اقامت در ایران، در اختیار سپاه قرار می‌دهند.

موسی برزین خلیفه‌لو درباره این که آیا شهروندان ایرانی به عنوان مدعی‎العموم می‌توانند از این جریان شکایت کنند، به «ایران‏وایر» می‎گوید: «از آن جا که قاچاق انسان یک جرم عمومی محسوب می‌شود، شکایت شهروندان امکانپذیر است و دادستان از نظر قانونی باید پی‎گیری کند. با این حال، مساله این است که پیگیری این نمونه شکایت‌ها به کجا ختم می‌شود.

یادمان نرود مساله اعزام کودکان به سوریه به طور غیرقانونی، قاچاقی و با فریب دادن آن‏ها از سوی ارگان‌های قدرتمند دولتی انجام می‎شود که با لابی‌های قانونی به همین راحتی نمی‌شود احقاق حق کرد.»

 اعزام کودکان غیرقانونی ایرانی و افغان مهاجر در ایران بدون پاسخ‎گویی مسوولان ادامه دارد. مقامات ایران می‎گویند این جنگ‏جویان کوچک، مدافعان حرم حضرت «زینب»هستند و با میل قلبی به جنگ می‌روند و آرزویی جز شهادت ندارند.

اما شهروندان در صورت اطلاع یافتن از اعزام کودکی برای جنگیدن به سوریه، می‌توانند به دفتر دادستانی و یا روابط عمومی اداره‌های دادگستری شهرهای مختلف تماس بگیرند و خواستار تشکیل پرونده در مورد این کودکان شوند.